วัตถุประสงค์และความเชื่อในการจัดพิธีลอยกระทง
สาเหตุที่มีประเพณีลอยกระทงขึ้นนั้น เกิดจากความเชื่อหลาย ๆ ประการ ของแต่ละท้องที่ ได้แก่
๑. เพื่อแสดงความสำนึกถึงบุญคุณของแม่น้ำที่ให้เราได้อาศัยน้ำกินน้ำใช้ ตลอดจนเป็นการขอขมาต่อพระแม่คงคา ที่ได้ทิ้งสิ่งปฏิกูลต่าง ๆ ลงไปในน้ำ อันเป็นสาเหตุให้แหล่งน้ำไม่สะอาด
๒. เพื่อเป็นการสักการะรอยพระพุทธบาทนันมทานที เมื่อคราวที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปแสดงธรรมโปรดในนาคพิภพ และได้ทรงประทับรอยพระบาทไว้บนหาดทรายแม่น้ำนัมมทานที ซึ่งเป็นแม่น้ำสายหนึ่งอยู่ในแคว้นทักขิณาบถของประเทศอินเดีย ปัจจุบันเรียกว่า แม่น้ำเนรพุททา
๓. เพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ เพราะการลอยกระทงเปรียบเหมือนการลอยความทุกข์ ความโศกเศร้า โรคภัยไข้เจ็บ และสิ่งไม่ดีต่าง ๆ ให้ลอยตามแม่น้ำไปกับกระทงคล้ายกับพิธีลอยบาปของพราหมณ์
๔. เพื่อเป็นการบูชาพระอุปคุต ที่ชาวไทยภาคเหนือให้ความเคารพ ซึ่งบำเพ็ญเพียรบริกรรมคาถาอยู่ในท้องทะเลลึกหรือสะดือทะเล โดยมีตำนานเล่าว่าพระอุปคุตเป็นพระมหาเถระรูปหนึ่งที่มีอิทธิฤทธิ์มาก สามารถปราบพญามารได้
๕. เพื่อรักษาขนบธรรมเนียมของไทยไว้มิให้สูญหายไปตามกาลเวลา และยังเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวให้เกิดขึ้นทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ
การเตรียมการ
– กระทง, ธูปเทียน
การปฏิบัติ
เมื่อถึงเวลากำหนด
– ประธานในพิธีมาถึงบริเวณพิธี
– ประธานจัดงานมอบกระทงให้ประธานฯ
– พิธีกรมอบเทียนชนวนให้ประธานฯ จุดเทียนที่กระทง (คนอื่น ๆ จุดเทียนที่กระทงของตน)
– เชิญผู้เข้าร่วมพิธี กล่าว “ นะโม……” (๓ จบ) ตามผู้นำ ดังนี้
“มะยัง โภนโต/ อิมินา ปะทีเปนะ / นัมมะทายะ นะทิยา / วาลิกาปุลิเน / มุนิโน / ปาทะวะลัญชัง/อะภิปูเชมะ/ สาธุ โน โภนโต/ อะยัง/ ปะทีเปนะ/ ปาทะวะลัญชัสสะ/ ปูชานิสังโส/ อัมหากัง/ ทีฆะรัตตัง /หิตายะ/ สุขายะ/ สังวัตตะตุ/
ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอน้อมบูชารอยบาทของพระพุทธเจ้าที่ประดิษฐานอยู่ริมฝั่งแม่น้ำนัมมทา ด้วยกระทงประทีปนี้ ขออานิสงส์แห่งการบูชานี้ จงเป็นไป เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข เพื่อความเจริญ แก่ข้าพเจ้าทั้งหลาย ตลอดกาลนานเทอญ
กล่าวคำบูชาจบแล้ว
– พิธีกร เชิญประธานฯ ลอยกระทง
– ประธานฯ ลอยกระทง
– ผู้เข้าร่วมพิธี ร่วมลอยกระทง
– เสร็จพิธี
คำบูชาในพิธีลอยกระทงอีกแบบหนึ่ง
อิมินา จะ ปะทีเปนะ สัมพุทธัสสะ ปะทัง วะรัง
นัมมะทานะทิยา ตีเร อะภิปูเชมะ ทูระโต
อิทัง โน ปูชะนัง โหตุ สะทา หิตะสุขาวะหัง