พิธีวางศิลาฤกษ์ คือพิธีวางแผ่นศิลาจารึกเวลา วัน เดือน ปี อันเป็นมงคล ที่ เรียกว่า ดวงฤกษ์ แห่งการก่อสร้าง ไว้ ณ บริเวณสถานที่ก่อสร้างอาคารถาวรต่าง ๆ เช่น อาคารทางศาสนา มีโบสถ์ ศาลาการเปรียญ เป็นต้น อาคารของทางการ มีศาลากลาง จังหวัด ศาลาเทศบาล อาคารกองบังคับการของหน่วยทหาร เป็นต้น อาคารของเอกชน มีธนาคาร ภัตตาคาร เป็นต้น
วัตถุประสงค์
๑. เพื่อเป็นสิริมงคลต่อการอยู่อาศัย มีความเจริญรุ่งเรือง มั่งคั่ง มั่นคงและอยู่เย็นเป็นสุขตลอดไปตามประเพณีโบราณ
๒. เพื่อให้เจ้าภาพและญาติมิตรได้ร่วมประกอบพิธีศาสนาที่ตนเคารพนับถืออันจะเป็นการส่งเสริมความสามัคคีและเพิ่มพูนบุญกุศลต่อไป
การเตรียมการ (นอกจากพิธีสงฆ์และเครื่องบวงสรวงสังเวย)
– แผ่นศิลาฤกษ์ (ที่วางดวงฤกษ์เรียบร้อยแล้ว) จำนวน ๑ หรือ ๒ แผ่น
– ไม้มงคล ๙ ชนิด ได้แก่
๑. ไม้ชัยพฤกษ์ หมายถึง การมีโชคลาภ วาสนาที่ดี
๒. ไม้ราชพฤกษ์ หมายถึง การมีบุญวาสนา จะได้เป็นใหญ่เป็นโต มีคนเคารพ ยกย่อง นับถือ
๓. ไม้ทองหลาง หมายถึง การมีเงินทองอุดมสมบรูณ์
๔. ไม้ไผ่ศรีสุก หมายถึง จะมีความสุขกาย สุขใจ
๕. ไม้กันเกรา หมายถึง จะมีเครื่องคุ้มครองป้องกันภัยอันตรายต่าง ๆ
๖. ไม้ทรงบาดาล หมายถึง การดลบันดาลให้สิ่งดี ๆ บังเกิดขึ้น
๗. ไม้สักทอง หมายถึง การมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครองให้มั่นคงตลอดไป
๘. ไม้พยุง หมายถึง การพยุงฐานะให้มั่นคง
๙. ไม้ขนุน หมายถึง จะได้รับการอุดหนุนจุนเจือที่ดี
– ค้อนตอกไม้มงคล
– อิฐ เงิน ทอง นาก อย่างละ ๓ แผ่น (รวม ๙ แผ่น)
– แป้งเจิม ๑ ที่
– ทองคำเปลวปิดศิลาฤกษ์ ๓ แผ่น พร้อมขี้ผึ้งหรือกระเทียมทาปิดทอง
– ทรายเสก พอสมควร
– น้ำพระพุทธมนต์ พอสมควร
– ปูนผสม พอสมควร
– ข้าวตอกดอกไม้ พอสมควร
– เหรียญเงิน เหรียญทอง พอสมควร
– กล่องอัญมณี (พลอย ๙ สี) ๑ กล่อง
การปฏิบัติ
พระสงฆ์
– ปิดทองแผ่นศิลาฤกษ์ พรมน้ำพระพุทธมนต์ และโปรยทรายเสกที่หลุมศิลาฤกษ์
ประธานในพิธี
– ไปที่หลุมศิลาฤกษ์ เจิมแผ่นศิลาฤกษ์
– เจิมแผ่นอิฐเงิน ทอง นาก และไม้มงคล
– ยืนหรือนั่งหันหน้าไปทางทิศที่เป็นศรีของวันประกอบพิธี (ดูผนวก ก)
– รับค้อนตอกไม้มงคล (ดูผนวก ข) พระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถา ดนตรีบรรเลงเพลงมหาฤกษ์ พราหมณ์เป่าสังข์ แกว่งบัณเฑาะว์ ลั่นฆ้อง (ถ้ามี)
– รับเกรียงตักปูนที่พิธีกรเตรียมไว้ หยอดหลักไม้มงคล จนครบ ๙ ต้น
– รับอิฐเงิน ทอง นาก แล้ววางเป็นรูปวงกลม ตามคำแนะนำ ของพิธีกร (ดูผนวก ค)
– รับเกรียงตักปูนที่พิธีกรเตรียมไว้ หยอดบนแผ่นอิฐเงิน ทอง นาก จนครบทุกแผ่น
– รับแผ่นศิลาฤกษ์วางบนแผ่นอิฐเงิน ทอง นาก ให้ได้ ศูนย์กลางพอดี
– วางกล่องอัญมณีที่หัวแผ่นศิลาฤกษ์
– โปรยข้าวตอกดอกไม้ลงบนแผ่นศิลาฤกษ์ตามสมควร
ผู้เข้าร่วมพิธี
– โปรยข้าวตอกดอกไม้ที่หลุมศิลาฤกษ์จนหมด
– เสร็จพิธี
หมายเหตุ บางครั้งพระสงฆ์จะเป็นผู้เจิม ปิดทองแผ่นศิลาฤกษ์ แผ่นอิฐเงิน ทอง นาก และไม้มงคลก่อนที่พิธีสงฆ์จะเริ่มขึ้น
ผนวก ก
ทิศที่เป็นศรีของวัน
ผนวก ข
การปักไม้มงคล ๙ ชนิด
รูปแบบที่ ๑
รูปแบบที่ ๒
ผนวก ค
การวางอิฐ เงิน ทอง นาก ๙ แผ่น
