พระกฐินพระราชทาน คือ พระกฐินที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทาน แก่ กระทรวง ทบวง กรม องค์การ สโมสร คณะบุคคลหรือเอกชน ซึ่งขอพระราชทานผ้าพระกฐินเพื่อนำไปถวาย ณ พระอารามหลวง พระอารามใดพระอารามหนึ่ง นอกเหนือจากพระอารามหลวงที่โปรดเกล้าฯ ให้สงวนไว้มิให้มีการจองกฐิน ๑๖ พระอาราม
การเตรียมการ
– ทำหนังสือขอจองวัดที่จะขอพระราชทานผ้าพระกฐินนำไปถวายถึงกรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม
– ติดต่อขอรับผ้าพระกฐินพร้อมบริวารจากกรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม
– นำองค์พระกฐินไปตั้งที่วัดให้เรียบร้อย
– ด้านหน้าพระอุโบสถจัดโต๊ะหมู่บูชา สำหรับตั้งพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พร้อมเครื่องตั้งและเครื่องสักการะ (ธูปเทียนแพและกรวยกระทงดอกไม้สด ๑ ชุด)
– บริวารกฐินเพิ่มเติมและปัจจัยร่วมโดยเสด็จพระราชกุศล
– ภายในพระอุโบสถปกติเป็นหน้าที่ของวัดจัดโต๊ะหมู่บูชาพร้อมเครื่องตั้งตามความเหมาะสม
การปฏิบัติ (ลำดับพิธี กฐินพระราชทานกองทัพบก)
เวลา ๐๙.๐๐ น.
– ตั้งองค์ผ้าพระกฐินพระราชทาน ที่บริเวณด้านหน้าพระอุโบสถ
เวลา ๑๓.๓๐ น.
– ผู้ร่วมพิธีพร้อม ณ ภายในพระอุโบสถและบริเวณที่จัดรับรองภายนอกพระอุโบสถ
– พระสงฆ์พร้อมบนอาสน์สงฆ์
เวลา ๑๓.๕๐ น.
– คณะกรรมการ พร้อมที่ด้านหน้าพระอุโบสถ รอให้การต้อนรับประธานในพิธี
– วงดุริยางค์เตรียมพร้อมที่ด้านหน้าพระอุโบสถ
เวลา ๑๔.๐๐ น.
– ประธานในพิธี (ผู้บัญชาการทหารบก) เดินทางมาถึง ณ บริเวณพิธีฯ
– คณะกรรมการ ให้การต้อนรับ
– ประธานฯ ถวายความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว บริเวณด้านหน้าพระอุโบสถ เปิดกรวยดอกไม้สดแล้ววางไว้ด้านข้างพานธูปเทียนแพ, ถวายความเคารพ อีกครั้งหนึ่ง
– ประธานฯ ยื่นมือทั้งสองข้างออกไปยกผ้าพระกฐินจากพานแว่นฟ้าบนโต๊ะหมู่บูชา (อุ้มประคองระหว่างแขน) แล้วยืนตรงอยู่ที่เดิม
– วงดุริยางค์ บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี (จบ)
– ประธานฯ ถวายความเคารพ อุ้มประคองผ้าพระกฐิน เข้าสู่ภายในพระอุโบสถ แล้ววางผ้าพระกฐินพระราชทาน บนพานแว่นฟ้า ซึ่งตั้งอยู่หน้าอาสน์สงฆ์
– ประธานฯ จุดธูปเทียนบูชาพระพุทธปฏิมาประธาน ที่โต๊ะหมู่บูชา กราบ ๓ หน แล้วไปที่ด้านหน้าอาสน์สงฆ์ หยิบผ้าห่มพระพุทธปฏิมาประธาน ที่วางอยู่บนผ้าพระกฐินพระราชทานส่งให้ไวยาวัจกร นำไปห่มพระพุทธปฏิมาประธาน
– ประธานฯ ยกผ้าพระกฐินพระราชทานขึ้นประคองระหว่างแขน ประนมมือ หันหน้าไปทางพระพุทธปฏิมาประธาน ตั้ง “นะโมฯ ” ๓ จบ แล้วหันหน้าไปทางพระสงฆ์ กล่าวคำถวายผ้าพระกฐินพระราชทาน
(คำถวายผ้าพระกฐินติดอยู่บนผ้าพระกฐินพระราชทาน) ดังนี้
“ผ้าพระกฐินทาน กับทั้งผ้าอานิสงสบริวารทั้งปวงนี้ ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ผู้ทรงพระคุณอันประเสริฐ กอปรด้วยพระราชศรัทธาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้…(ระบุนามหน่วยหรือบุคคล) น้อมนำมาถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ ซึ่งจำพรรษากาลถ้วนไตรมาส ในอาวาสวิหารนี้ ขอพระสงฆ์จงรับ ผ้าพระกฐินทานนี้ กระทำกฐินัตถารกิจ ตามพระบรมพุทธานุญาตนั้น เทอญ ”
จบแล้วพระสงฆ์รับ “ สาธุ ” พร้อมกัน
– ประธานฯ วางผ้าพระกฐินพระราชทานบนพานแว่นฟ้า ยกประเคนพระสงฆ์รูปที่ ๒ และประเคนเทียนปาติโมกข์ ซึ่งตั้งอยู่ด้านขวาของพานแว่นฟ้า แล้วกลับนั่งที่ฯ
– พระสงฆ์กระทำอปโลกนกรรม และสวดญัตติ (ผู้ร่วมพิธีไม่ต้องประนมมือ) จากนั้นพระสงฆ์องค์ครองออกไปครองผ้า เสร็จแล้วเข้านั่งประจำที่
– ประธานฯ ถวายเครื่องบริวารพระกฐินพระราชทาน แด่พระสงฆ์องค์ครองผ้าพระกฐินฯ
– ผู้ร่วมพิธี ๒ คน ถวายผ้าไตร แด่พระคู่สวด ๒ รูป
– ประธานฯ และผู้ร่วมพิธีถวายเครื่องไทยธรรม แด่พระสงฆ์ แถวหน้า
– เจ้าหน้าที่อนุกรรมการฝ่ายการเงินและพิธีสงฆ์อ่านคำปวารณาถวายปัจจัยโดยเสด็จพระราชกุศลบำรุงพระอาราม
– ประธานฯ ประเคนใบปวารณาแก่เจ้าอาวาส แล้วกลับนั่งที่
– พระสงฆ์อนุโมทนา
– ประธานฯ กรวดน้ำ- รับพร
– ประธานสงฆ์ ถวายอดิเรก (ถวายพระพรแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว) ประธานฯ และผู้ร่วมพิธีฯ ลดมือลง (ไม่ต้องประนมมือ)
– ประธานฯ กราบพระรัตนตรัยที่โต๊ะหมู่บูชา และกราบลาพระสงฆ์
– ประธานฯ มอบเครื่องอุปกรณ์การศึกษา และทุนการศึกษาให้แก่โรงเรียน (ถ้ามี)
เวลา ๑๕.๐๐ น.
– ประธานฯ เดินทางกลับ
– เสร็จพิธีฯ
การแต่งกาย
– ประธานในพิธีฯ เครื่องแบบปกติขาว คาดกระบี่ ถุงมือ
– นายทหารสัญญาบัตร เครื่องแบบปกติขาว งดกระบี่ถุงมือ
– นายทหารประทวน เครื่องแบบปกติกากีแกมเขียวคอพับแขนยาว
– ประชาชน ชุดสุภาพ
การเตรียมการและการปฏิบัติในพิธีถวายผ้ากฐินพระราชทาน
วันถวายผ้าพระกฐิน พิธีกรจัดเจ้าหน้าที่นำเครื่องกฐินทั้งหมดตั้งไว้ ณ สถานที่ที่จะประกอบพิธีถวาย เช่น พระอุโบสถ พระวิหาร เป็นต้น โดยจัดโต๊ะตั้งไว้ด้านหน้าหรือท้ายอาสน์สงฆ์ จัดหาภาชนะ เช่น โตก ตะลุ่ม พาน ถาด จัดตั้งวางเครื่องพระกฐินให้ดูเรียบร้อยสวยงาม สำหรับไตรพระกฐินไม่ต้องห่อ หากมีผ้าขาวให้วางทับบนผ้าไตรรัดติดกัน นำคำถวายที่กรมการศาสนาจัดให้ปิดไว้ด้านบน นำผ้าห่มพระประธาน วางทับคำถวาย ใช้สก๊อตเทปติดไว้กันหล่น และเตรียมการดังต่อไปนี้
จัดตั้งโต๊ะหมู่ด้านหน้าพระอุโบสถ จัดดังนี้
๑. พระบรมฉายาลักษณ์ ประดิษฐานที่โต๊ะตัวกลาง แถวบนสุด
๒. พานหรือตะลุ่มสำหรับวางผ้าพระกฐิน วางที่โต๊ะตัวกลางแถวกลางพร้อมผ้าพระกฐิน
๓. เครื่องราชสักการะ (ธูป เทียนแพ) วางที่โต๊ะตัวกลาง แถวล่าง
๔. พานพุ่ม แจกันดอกไม้ จัดวางบนโต๊ะตัวที่เหลือให้ดูเหมาะสม สวยงาม
๕. ไม่นิยมประดับธงชาติและธงธรรมจักรติดกับโต๊ะหมู่ เพราะเมื่อลมพัดธงอาจสะบัดทำให้อุปกรณ์
ต่าง ๆบนโต๊ะหมู่ตกหล่นเสียหายได้
๖. หากมีวงโยธวาทิต หรือ วงดนตรีนักเรียนมาบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ต้องจัดสถานที่ตั้งแถวให้เหมาะสมไม่กีดขวางทางเข้าออกของประธานพิธี และพิธีกรต้องประสานให้บรรเลงสรรเสริญพระบารมีในขณะที่ประธานฯ ยกผ้าไตรขึ้นอุ้มประคอง
ภายในพระอุโบสถ
๑. จัดโต๊ะตั้งไว้หน้าพระสงฆ์รูปที่ ๒ วางพานแว่นฟ้าเปล่าและพานเทียนพระปาฏิโมกข์ หากประธานเป็นผู้หญิง ให้ติดผ้ารับประเคนไว้ไต้พานทั้งสองสำหรับพระสงฆ์ใช้จับรับประเคนด้วย
๒. ที่นั่งประธาน จัดหันหน้าเข้าหาพระสงฆ์ ผู้ร่วมพิธีอื่น ๆ จัดหันหน้าไปทางประธาน
๓. เตรียมธูป เทียนที่บูชา เทียนชนวน ที่กรวดน้ำ ชุดน้ำดื่มสำหรับประธาน เป็นต้น
ข้อปฏิบัติของประธานในพิธี
ประธานในพิธีถวายผ้าพระกฐินพระราชทานมิใช่ผู้แทนพระองค์พระมหากษัตริย์ แต่เป็นผู้ที่ได้รับพระราชทานให้ถวายผ้าพระกฐินในพระอารามหลวงซึ่งพระมหากษัตริย์ทรงรับไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์ การบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีเริ่มบรรเลง เมื่อประธานพิธียกผ้าพระกฐินขึ้นอุ้มประคองไว้ และยืนตรงทำความเคารพจนกระทั่งจบเพลงจึงเดินเข้าสู่พระอุโบสถ
เมื่อประธานพิธีเดินทางถึงสถานที่ประกอบพิธี พิธีกรเชิญประธานไปที่โต๊ะหมู่ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ และผ้าพระกฐิน ให้ปฏิบัติดังนี้
๑. ยืนตรงห่างจากพระบรมฉายาลักษณ์เล็กน้อย พอเอื้อมมือไปรับผ้าพระกฐินได้
๒. ถวายความเคารพ (ชายถวายคำนับ หญิงถอนสายบัว หากแต่เครื่องแบบใช้ถวายคำนับ)
๓. ยื่นมือไปเปิดฝากรวยกระทงดอกไม้บนธูปเทียนแพ (เครื่องราชสักการะ) วางไว้ด้านข้าง
๔. ถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง ยื่นมือทั้งสองข้างออกไปยกผ้าพระกฐินจากพาน อุ้มประคองไว้ ยืนอยู่ที่เดิม วงดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีจนจบ
๕. ประธานเดินเข้าสู่สถานที่ประกอบพิธี ถึงโต๊ะตรงหน้าพระสงฆ์รูปที่สอง วางผ้าพระกฐินบนพาน แว่นฟ้า แล้วหันหน้าไปทางพระพุทธรูป รับเทียนชนวนจากศาสนพิธีกรจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย (โดยเริ่มจุดเทียนด้านซ้ายมือและด้านขวามือของตนเองก่อน แล้วจุดธูปจากซ้ายไปขวา) ส่งเทียนชนวนคืนให้ ศาสนพิธีกร คุกเข่าลงกราบ ๓ ครั้ง
๖. ลุกไปที่พานแว่นฟ้า หยิบผ้าห่มพระประธานมอบให้เจ้าหน้าที่หรือไวยาวัจกร
๗. ยกผ้าพระกฐินขึ้นอุ้มประคอง ประนมมือ หันหน้าไปทางพระพุทธรูป
๘. กล่าวคำนมัสการ นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ (ว่า ๓ จบ)
๙. หันหน้าไปทางพระสงฆ์ กล่าวคำถวายตามแบบที่ติดไว้บนผ้าพระกฐิน
๑๐. กล่าวคำถวายจบแล้ว วางผ้าพระกฐินบนพานแว่นฟ้า ยกทั้งพานประเคนพระสงฆ์รูปที่ ๒ ประเคนพานเทียนปาติโมกข์ แล้วไปนั่งที่ซึ่งจัดไว้สำหรับประธาน ต่อจากนั้น พระสงฆ์กระทำพิธีอปโลกน์และสวดญัตติทุติยกรรม พระสงฆ์รูปที่ได้รับฉันทานุมัติให้ เป็นองค์ครองกฐินลงไปครองผ้า แล้วกลับขึ้นมานั่งที่อาสนะ ประธานถวายเครื่องบริวารกฐินแก่เจ้าอาวาส (เครื่องพระกฐินพระราชทานทั้งหมด) แล้วจึงถวายสิ่งของที่ผู้ขอรับพระราชทานจัดมาทีหลัง ผู้ร่วมพิธีถวายเครื่องไทยธรรมแด่พระสงฆ์ทั้งหมด ศาสนพิธีกรหรือเจ้าหน้าที่ประกาศยอดเงินที่ถวายให้ทราบทั่วกัน ตามแบบที่กรมการศาสนามอบให้ ประธานในพิธีถวายใบปวารณาจตุปัจจัยตามที่ประกาศแด่ประธานสงฆ์ พระสงฆ์อนุโมทนา ประธานและผู้ร่วมพิธีกรวดน้ำ รับพร ประธานกราบลาพระรัตนตรัย กราบลาพระสงฆ์ หากพระสงฆ์มีของที่ระลึกจะมอบให้ประธาน ก็มอบตอนนี้ ประธานออกจากสถานที่ประกอบพิธี เป็นเสร็จพิธีการถวายผ้าพระกฐินพระราชทาน หลังจากถวายพระกฐินเสร็จแล้ว โปรดกรอกแบบบัญชีรายงานถวายพระราชกุศล ในการถวายผ้าพระกฐิน ส่งกรมการศาสนา ภายใน ๑๕ วัน เพื่อรวบรวมกราบบังคมทูลถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต่อไป
คำประกาศ
นมัสการ[*]………………………………………………………………………………………และเรียนผู้มีจิตศรัทธาทุกท่าน
ในการที่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานผ้าพระกฐินให้………………………………….. นำมาถวายพระสงฆ์จำพรรษาถ้วนไตรมาส ณ พระอารามนี้ เพื่อเป็นการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา จึงขอปวารณาถวายจตุปัจจัยโดยเสด็จพระราชกุศล มีรายการดังต่อไปนี้
– ถวายบำรุงและบำรุงบูรณะ ………………………………….บาท
– ถวาย[†]…………………………..องค์ครอง ………………………………….บาท
– ถวายพระคู่สวด…………รูป ๆ ละ……………บาท ………………………………….บาท
– ถวายพระอันดับ…………รูป ๆ ละ…………..บาท ………………………………….บาท
– ถวายสามเณร……………..รูป ๆ ละ…………..บาท ………………………………….บาท
– บำรุงโรงเรียน……………………………………..บาท ………………………………….บาท
– ให้ทุนการศึกษา ………………………………….บาท
– ค่าใช้จ่ายอื่น ๆ (ถ้ามี) ………………………………….บาท
รวมเป็นเงินทั้งสิ้น ………………………………….บาท
ตัวอักษร (………………………………………………………………..)
จึงประกาศเพื่อพระภิกษุสงฆ์ทั้งปวง อุบาสก อุบาสิกา และผู้มีจิตศรัทธาทุกท่านได้โปรดทราบ และอนุโมทนาโดยทั่วกัน
[*] พระคุณเจ้าที่เคารพอย่างยิ่ง ใช้กับสมเด็จพระราชาคณะ และรองสมเด็จพระราชาคณะ
พระคุณท่านที่เคารพอย่างสูง ใช้กับพระราชาคณะ
พระคุณท่านที่เคารพ ใช้กับเจ้าอาวาสทั่วไป
[†] พระคุณเจ้า ใช้กับสมเด็จพระราชาคณะ และรองสมเด็จพระราชาคณะ
พระคุณท่าน ใช้กับพระราชาคณะ