วัตถุประสงค์
– พิธีไหว้ครู เป็นพิธีกรรมที่เป็นประเพณีของไทยที่นิยมปฏิบัติมาแต่สมัยโบราณ ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อเป็นการแสดงออกถึงความเป็นผู้มีกตเวทิตาคุณของศิษย์ และเพื่อเป็นการรำลึกถึงบูรพาจารย์ผู้ประสิทธิ์ประสาทวิชาการให้ อีกทั้งเพื่อเป็นการรณรงค์ส่งเสริมให้ศิษย์เกิดความตระหนักและรำลึกถึงพระคุณของครูอาจารย์ที่ได้อุทิศตนอบรมสั่งสอนให้ศิษย์เป็นคนดี และเพื่อส่งเสริมให้นักเรียนได้เกิดความรักความสามัคคีในการทำกิจกรรมร่วมกัน
การเตรียมการ
– ตั้งโต๊ะหมู่บูชาประดิษฐานพระพุทธรูป จัดเครื่องสักการบูชา ดอกไม้ธูปเทียน และพานดอกไม้สด มีธงชาติ และพระบรมฉายาลักษณ์
– ตั้งโต๊ะเล็กหน้าที่บูชาสำหรับวางพานดอกไม้ธูปเทียนที่นักเรียนนำมาบูชา
– ตั้งโต๊ะเล็กสำหรับวางหนังสือตำรา
– จัดเครื่องเจิม พร้อมด้วยแป้งหอม
– จัดที่นั่งของผู้เป็นประธานในพิธี และครู อาจารย์ข้างที่บูชาบนเวที
– พานดอกไม้ ประกอบด้วย หญ้าแพรก ข้าวตอก และดอกมะเขือ จัดให้สวยงาม สำหรับนักเรียนถือ ๑ พาน
– พานธูปเทียนแพ พร้อมกรวยดอกไม้สด สำหรับนักเรียนถือ ๑ พาน (จะจัดเฉพาะพานธูปเทียนแพอย่างเดียวก็ได้)
การปฏิบัติ
เวลา……..
– นักเรียนทั้งหมดพร้อมที่ประกอบพิธี
– ผู้บังคับบัญชาและอาจารย์เข้าที่นั่งซึ่งจัดเตรียมไว้
– ประธานในพิธีถึงที่ประกอบพิธี หัวหน้านักเรียนบอกทำความเคารพประธานในพิธี
– พิธีกรเชิญประธานในพิธีจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัยเคารพธงชาติและถวายคำนับพระบรมฉายาลักษณ์
– เมื่อประธานในพิธีบูชาพระรัตนตรัยแล้วเข้านั่ง ณ ที่รับรอง
– หัวหน้านักเรียนเปิดฝากรวยดอกไม้สด แล้วนำกล่าวคาถาบทไหว้ครู ปาเจราจริยา โหนติ (ทำนองสรภัญญะ)ไปจนจบ
– หัวหน้านักเรียนนำธูปเทียนแพไปมอบแก่ประธานพิธี
– ผู้แทนนักเรียนคนที่ ๒ นำพานดอกไม้มอบแก่ประธานในพิธี (จะจัด ๑ พาน ธูปเทียนแพอย่างเดียวก็ได้)
– พิธีกรเชิญประธานในพิธีเจิมตำรา
– ผู้แทนนักเรียนรับตำราจากประธานในพิธี (จะวางไว้บนโต๊ะก่อนก็ได้)
– ประธานในพิธีให้โอวาท
– ประธานในพิธีกราบพระรัตนตรัย เคารพธงชาติ ถวายคำนับพระบรมฉายาลักษณ์ เป็นเสร็จพิธี
บทไหว้ครู
หัวหน้านักเรียนนำกล่าวคาถา (สวดทำนองสรภัญญะ)
(นำ) ปาเจราจริยา โหนฺติ (รับพร้อมกัน)
คุณุตตรานุสาสกา
(นำ) ข้าขอประณตน้อมสักการ (รับ) บูรพคณาจารย์
ผู้ก่อประโยชน์ศึกษา
ทั้งท่านผู้ประสาทวิชา อบรมจริยา
แก่ข้าในกาลปัจจุบัน
ข้าขอเคารพอภิวันท์ ระลึกคุณอนันต์
ด้วยใจนิยมบูชา
ขอเดชกตเวทิตา อีกวิริยะพา
ปัญญาให้เกิดแตกฉาก
ศึกษาสำเร็จทุกประการ อายุยืนนาน
อยู่ในศีลธรรมอันดี
ให้ได้เป็นเกียรติเป็นศรี ประโยชน์ทวี
แก่ชาติและประเทศไทย เทอญฯ
(นำสรุป) ปญฺญาวุฑฺฒิกเรเตเต ทินฺโนวาเท นมามิหํฯ
หมายเหตุ
หญ้าแพรก สื่อถึง ขอให้เรียนได้เร็วเหมือนหญ้าแพรก ที่โตได้เร็วและทนต่อสภาพดินฟ้า อากาศทนต่อการเหยียบย่ำ ซึ่งเปรียบเสมือน คำสั่งสอนของครูบาอาจารย์
ดอกเข็ม สื่อถึง ขอให้มีสติปัญญาเฉียบแหลม เหมือนชื่อของดอกเข็ม ซึ่งเป็นปริศนาธรรมว่า ครู ต้องจัดการเรียนการสอนเพื่อปลูกฝังความคิด ให้นักเรียนนักศึกษาเป็นคนฉลาด (หัวแหลม) รู้จักวิเคราะห์วิจารณ์
ดอกมะเขือ สื่อถึง การเปรียบเทียบว่า มะเขือนั้น จะคว่ำดอกลงเสมอเมื่อจะออกลูก แสดงถึงนักเรียนที่จะเรียนให้ได้ผลดีนั้นต้องรู้จักอ่อนน้อม ถ่อมตน เป็นคนสุภาพเรียบร้อย เหมือนมะเขือที่โน้มลง